Türkiye’nin yoğun diplomatik çabaları sonucunda geçtiğimiz Temmuz ayında İstanbul’da Birleşmiş Milletler (BM) koordinasyonunda “Ortak Koordinasyon Merkezi” kuruldu.
Tahıl eserlerinin sadık aktarımı buradan takip edilmeye başlandı.
Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar’ın ilgili taraflarla yaptığı görüşmeler ve Ortak Koordinasyon Merkezi’nin yoğun çalışmaları sonucunda tahıl yüklü ilk gemi 1 Ağustos’ta Odessa Limanı’ndan hareket etti.
120 günü kapsayan anlaşma kapsamında Ukrayna limanlarından ayrılan ilk gemi olan Sierra Leone bandıralı kuru yük gemisi Razoni, 26 bin ton mısırla Lübnan’ın Trablus Limanı’na doğru yola çıktı. Razoni’nin yola çıkışından dört gün sonra Panama bandıralı Navistar Ireland, Malta bandıralı Rojen, Italy ve Türk gemisi Polarnet adlı üç gemi yaklaşık 60 bin ton tahılla Odessa ve Chernomorsk limanlarından ayrıldı.
Tahıl koridoru krizinde ne oldu?
Bunların ardından Mustafa Necati, Star Helena, Glory, Riva Wind, Sacura, Arizona, Ocean Lion, Rahmi Yağcı, Sormovskiy 121 seferine başladı ve 13 Ağustos prestijiyle ayrılan gemi sayısı 17’ye ulaştı. Tekirdağ, İskenderun ve İzmir gibi Türkiye’deki limanlar. İlk geminin yola çıkmasını takip eden iki hafta içerisinde Ukrayna limanlarından ayrılan gemi sayısı 25’e ulaşırken, taşınan tahıl miktarı 800 bin tonu aştı.
Dünya çapında bir gıda krizinin önüne geçilmesi için yürütülen çalışmalar sonucunda varılan anlaşma, gemilerin Ukrayna limanlarından ayrılmasının yanı sıra, İstanbul’da denetlenen gemilerle Ukrayna limanlarına tahıl sevkiyatını da kapsıyordu. . Bu kapsamda İstanbul Boğazı’ndan kontrol edilerek Ukrayna’ya giden ilk gemi Barbados bandıralı Fulmar S oldu. Gemi, Chernomorsk Limanı’ndan 12 bin ton mısır alarak İzmir’e taşıdı.
“Kriz liderlerin diplomasisi ile aşıldı”
Gemilerin tahıl sevkiyatı devam ederken Rusya, 29 Ekim’de Sivastopol’da düzenlenen saldırılar nedeniyle tahıl işletmesinin geçici olarak durdurulduğunu BM ve Türk makamlarına bildirdi. Bunun üzerine gemilerin Ukrayna limanlarından çıkışları durduruldu. Türkiye, krizin daha da derinleşmesini önlemek için harekete geçti. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, konuyla ilgili olarak Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Ukrayna Devlet Başkanı Volodymyr Zelenskiy ile telefon görüşmeleri gerçekleştirdi.
“Lider diplomasisi” yürüten Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın talimatı doğrultusunda Milli Savunma Bakanı Akar da tahıl koridorunun açık kalması için yoğun çaba sarf etti. Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu, Ukrayna Savunma Bakanı Aleksi Reznikov ve Ukrayna Altyapı Bakanı Oleksandr Kubrakov ile yakın temas halinde olan Akar, “tahıl girişiminin tüm taraflar için faydalı olduğunu, kesintiye uğramasının tüm taraflar için sorun yaratacağını” vurguladı.
“Kırmızı hat” yeniden devrede
Tahıl krizinin analizine yönelik çalışmalar kapsamında Mayıs ayında uygulamaya konulan “kırmızı çizgi” diplomasisi, bu süreçte Bakan Akar’ın talimatıyla yeniden devreye alındı.
Milli Savunma Bakanlığı yetkilileri, Ukrayna ve Rusya askeri yetkilileriyle anlaşmanın bu hatta uzatılması konusunda yoğun görüşmelerde bulundu. Telefon diplomasisi ve yoğun görüşmelerin ardından Türkiye, Ukrayna, Rusya ve BM askeri heyetleri tahıl koridorunun temellerinin atıldığı Kalender Kasrı’nda bir araya geldi.
Olumlu geçen görüşmelerin ardından, anlaşmanın yürürlüğe girmesine iki gün kala Cumhurbaşkanı Erdoğan, anlaşmanın 120 gün uzatılmasına karar verildiğini kamuoyuna duyurdu. Söz konusu uzatma kararı için verilen süre 18 Mart’ta sona ererken, Tahıl Koridoru’nun açık kalması için müzakerelerin devam ettiği öğrenildi.
790 gemi geçti
Devam eden sevkiyat kapsamında dün prestijiyle Ukrayna limanlarından ayrılan gemi sayısı 790’a ulaşırken, sevk edilen buğday, mısır, arpa gibi tahıl ürünlerinin miktarı 23 milyon 400 bin tonu aştı.
Koridordan geçen tahılın %40’ı Avrupa’ya, %30’u Asya’ya, %13’ü Türkiye’ye, %12’si Afrika’ya ve %5’i Ortadoğu’ya taşınmıştır.
“BM, Ukrayna ve Rusya ile görüşmelerimizi sürdürüyoruz”
Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, soru üzerine yaptığı açıklamada, tahıl işletmesinin devamına yönelik müzakerelerin sürdüğünü bildirdi. Görüşmelerdeki son durum hakkında bilgi veren Akar, şunları söyledi:
Tahıl girişiminin tarafları olan BM, Ukrayna ve Rusya ile müzakerelerimizi sürdürüyoruz. Ukrayna, girişimin ikinci kez uzatılmasına ilişkin olumlu görüşünü dile getirdi. Benzer şekilde Rusya da girişimin genişletilmesine olumlu bakıyor. Tahıl girişiminin tüm tarafların katkısıyla devam etmesini de umuyor ve bekliyoruz. Çalışmalarımızı bu yönde sürdürüyoruz.”
